Çocuklara kural koymak; çocukların yetiştirilme sürecinde önemlidir. Kurallar çocukların sağlıklı ve güvenli bir biçimde gelişmelerini sağlar. Çünkü; çocuklar sınırların nerede başlayıp nerede biteceğini bilemez. Çocuğun yaşı kaç olursa olsun sınırlarını bilmelidir. Kurallar sayesinde çocuklar kendileri için güvenli bölgeyi oluştururlar. Kurallar, çocukların davranışlarını düzenlemelerine ve kontrol etmelerine yardımcı olur.
Çocuklara kural koymadaki amaçlardan biri de disiplindir. Disiplin, sınır koymadaki kapsamın yanında yanlışı düzeltmeyi de kapsar. Disiplinin amacı; çocuğun sorumluluk sahibi ve kendine güvenen birey olmasına, ayrıca hayatı güvenli bir şekilde yaşayabilmesine yardım etmektir. Bu sayede çocuklar etraflarında yetişkinler olmasa da neyi, ne zaman ve ne şekilde yapacaklarına kendileri karar verebilirler.
Çocuklara Kural Koyarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Kurallar önemlidir, sınırları öğretir, çocukları disipline eder. Ancak çocuklar kuralları sevmezler, uymak istemezler. Peki çocuklara kural koyarken nasıl hareket edeceğiz? Çocukların kurallara uymasını nasıl sağlayacağız?
Bu doğrultuda; çocukların olumlu gelişimi, kurallara uyması ve koyulan kuralların işe yaraması için aşağıdaki maddelere dikkat etmeliyiz.
1. Kurallar Az Sayıda ve Açık Olmalıdır
Koyulan kurallar karmaşık değil kısa ve çocuk tarafından anlaşılır olmalıdır. İlkokul çocukları için kural sayısı 4-5’i geçmemelidir.
2. Kurallar Çocuğun Yaşına Uygun ve Gerçekçi Olmalıdır
Her yaşın gereksinimi ve koyulan kuralın uygulanabilirliği farklıdır. Örneğin; 21.00’de yatmak ilkokul çocuğu için uygun iken 15 yaşındaki çocuk için pek de uygun değildir.
3. Kuralların Koyulma Nedeni Açıklanmalıdır – Çocukların Fikirleri de Önemsenmelidir
Kuralları ben koydum, uygulanacak derseniz başarı şansınız az olacaktır. Ancak kuralı niçin koyduğunuzu çocuğunuza açıklarsanız, çocuğunuzun kurala uyması daha olasıdır. Açıklamaları kısa tutunuz. Bazı kuralları koyarken çocukların da fikirlerini önemseyin. “Sen bizim için değerlisin.” mesajını çocuğumuza vermiş olursunuz.
4. Kuralları Tutarlı Bir Şekilde Uygulayın
Çocukların gelişimi için koyulan kurallar anne veya babanın ruh haline göre değişmemelidir. Uygulamada anne ve baba birlikte hareket etmelidir. Kurallara uyulmadığında ki yaptırımlar anne ve babaya göre değişmemelidir. Aksi takdirde bu durumda çocuğun kafası karışır, nasıl hareket edeceğine karar veremez. Bazı durumlarda da çocuklar bu durumu kullanabilir.
5. Kurallar Bazen Esnetilebilir, Değiştirilebilir
Koyulan kurallarda bazen değişiklik yapmak gerekebilir. Koyduğunuz kurallar kimi zaman ihtiyacı karşılamıyordur kimi zamanda çocuğunuzun gelişimini desteklemiyordur. İhtiyaca göre değişebilecek olan kurallarda; kuralların değişme sebebi, ne kadar süre ile değiştirileceği önce anne-baba arasında konuşulmalı sonra çocuğun görüşleri de alınarak uygulanmalı. Çocuk için koyulmuş ders çalışma ile ilgili bir kural olduğunu düşünelim. Çocuğumuzun ders başarısı düştü ise yapılacak değişiklikler bu duruma örnektir. Ders başarısı istenilen düzeye geldiğinde tekrar bir kural düzenlemesi yapılabilir.
6. Bazı Kurallar Değişmemelidir
Bazı kuralların hem çocuk hem de aile ve toplumun gelişimi ve refahı için değişmemesi gerekir. Örneğin, şiddet, kaba ve küfürlü konuşma, izinsiz kimsenin eşyasını almama gibi. Bu ve buna benzer kurallar kesinlikle yumuşatılmamalı ve değiştirilmemelidir.
7. Kuralların Bazıları Sadece Çocuklar İçindir
Çocuklar koyulan kuralların evdeki herkes tarafından uyulmasını isteyebilir. Böyle durumlarda çocuklara gerekli açıklamalar yapılmalıdır. Örneğin; “Akşam sen 21.00’de yatmalısın. Ancak anne-babaların yatış saati farklıdır. Sen yattıktan sonra bizler kendi işimizi yapacağız.” demek gibi.
8. Kurallar Bazen Önceden Bazen de İhtiyaç Halinde Koyulmalıdır
Çocuğunuz sizin istediğiniz şekilde hareket ediyorsa, bunu kural haline getirmeye gerek yoktur. Örneğin; çocuğunuz kardeşine vurmuyor ise “Kardeşe şiddet uygulanmaz. Kardeşine vurmamalısın.” şeklinde bir kurala gerek yoktur. Sürekli olarak akşamları aile yemeklerine katılan bir çocuk, bir süre sonra buna uymamaya başladı ise o zaman da yeni kural koyulmalıdır.
9. Kurala Uyulduğunda veya Uyulmadığına Ne Olacağını Çocuk Bilmelidir
Kurallara uyulmadığında çocukların nasıl bir sonuçla karşılaşacaklarının önceden bilinmesi, çocuğun gelişimi için önemlidir. Karşılaşılacak sonuçlar içinde kesinlikle şiddet olmamalıdır. Örneğin; çocuğunuz zamanında ödevini bitirmediğinde günlük tablet/bilgisayar kullanımı süresinden harcayacağını bilmelidir.
Kurallara uyulduğunda bir ödül sistemi uygulanacak ise bunun planlaması da önceden yapılmalı ve çocuğa bildirilmelidir. Ödül konusunda çok dikkatli olunmalı. Aşırıya kaçıldığında çocuklar bir süre sonra sadece ödül için kurala uymaya başlarlar. Ödül kesildiğinde ise kurala uymama davranışı gösterirler.
Kural Koymanın Yanında Çocuğunuzun Olumlu Yönlerini Açığa Çıkarın
Sevgili Anne Babalar,
Unutmayın ki her çocuğun mutlaka olumlu bir yönü ve davranışları vardır. Bunu görmeye, açığa çıkarmaya ve çocuğunuza hissettirmeye gayret edin. Bardağın boş değil dolu tarafına bakın. Göreceksiniz ki bir süre sonra istediğiniz davranışlar sergilenmeye başlayacaktır.
